Turkey

Ankara

İzmir

İstanbul

Çeşme

Manisa

Aydın

Denizli

Antalya

Konya

Bursa

Balıkesir

Tekirdağ

Isparta

Eskişehir

Kayseri

Adana

Mersin

Kırklareli

Sivas

Muğla

Samsun

Bodrum

Fethiye

Kuşadası

Foça

Marmaris

Etimesgut

Çankaya

Yenimahalle

Şişli

Bolu

Çankırı

Amasya

Trabzon

Giresun

Rize

Erzurum

Erzincan

Diyarbakır

Malatya

Şanlıurfa

Gaziantep

Elazığ

Kahramanmaraş

Burdur

Didim

Gölbaşı

Kızılay

Sincan

Mamak

Beytepe

Ümitköy

Çayyolu

Yaşamkent

Tokat

Balgat

Bahçelievler

Ankara Merkez Ofis

Akçaoğlu Hukuk Bürosu

Blog

Makaleler | Akçaoğlu Hukuk Bürosu

Hizmet tespit davaları tanımsal olarak sigortasız çalışan, sigorta girişi kuruma geç bildirilen veya hizmet süreleri eksik bildirilen çalışanların, işverene fer’i müdahil olarak da SGK’ya
karşı açtıkları dava olarak tanımlanabilir. 

Son günlerde yapılan EYT açıklamaları ile birlikte birçok hak sahibi ya borçlanma yoluna gitmekte ya da hizmet tespit davası açma yoluna gitmektedir. Bu yazımızda öncelikle hizmet
tespit davasını açma koşullarına değinilecek, ardından dava sonucunun EYT’den faydalanma imkanı getirip getirmeyeceğine değinilecektir.

2829 sayılı Kanun mad. 6’a göre sigortalılık başlangıç tarihihi; kurumlardan herhangi birine ilk defa sigortalı olunan tarih, sigortalılık süresinin başlama tarihidir. 

Hizmet Tespit Davası Açma Süresi Nedir?

Hizmet tespit davası 5 yıllık hak düşürücü süreye tabidir. Bu süre işyerinde çalışmanın son bulduğu günden itibaren işlemeye başlar. Örneğin işçi, 2015 yılında girmiş sigortasız çalışmaya başlamış ve 2022 tarihinde işten ayrılmışsa, süre 2022’den işlemeye başlar. Hak sahibi dava açarak 2015 yılından itibaren, hizmetinin tespitini talep edebilir.

Bununla beraber Yargıtay içtihatları Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde sayılan belgelerden birinin Kuruma verilmesi halinde bu beş yıllık hak düşürücü sürenin geçerli olmayacağını kabul etmektedir. Örnek bir Hukuk Genel Kurulu kararı:

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 09.07.2020 tarihli; 2016/10-2343 E., 2020/560 K. sayılı kararında;

“İşverenin, çalıştırmış olduğu sigortalılara ait hangi belgeleri Kuruma vermesi gerektiği 506 Sayılı Kanun’un 79. maddesinin 1. fıkrasında açıkça ifade edildiği üzere yönetmeliğe bırakılmıştır. Atıf yapılan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde işverence verilecek belgeler düzenlenmiştir. Bunlar, aylık sigorta primleri bildirgesi, dört aylık sigorta primleri bordrosu, sigortalı hesap fişi vs.dir. Yönetmelikte sayılan bu belgelerden birisinin dahi verilmiş olması hâlinde artık Kanun’un 79. maddesinin 10. fıkrasında yer alan hak düşürücü süreden söz edilemez. Yargıtay uygulamasında anılan maddenin yorumu geniş tutulmakta; eğer sayılan belgelerden birisi işveren tarafından verilmişse burada Kurumun işçinin çalışmasından haberdar olduğu ve artık hizmet tespiti davası için hak düşürücü sürenin varlığından söz edilemeyeceği kabul edilmektedir.”

İşçinin vefatı halinde mirasçılar da hizmet tespit davası açabilir. Mirasçılar için dava açma süresi işçinin vefat ettiği tarihten itibaren başlamaktır.

İstisna haller; işveren SGK’ya işçi için, işe giriş bildirgesi, aylık sigorta primleri bildirgesi, dört aylık sigorta primleri bordrosu ve sigortalı hesap fişi vermişse, 5 yıllık hak düşürücü süre işlemez, işçi süreye tabi olmadan dava açabilir. İşçilik alacakları için aynı döneme ait kesin hüküm taşıyan mahkeme kararları veya müfettiş durum tespit tutanağı varsa, yine işçi süreye tabi olmadan dava açabilir.

Hizmet tespit davaları her ne kadar kamu düzenine ilişkin olsa da, yakın zamana kadar çalışmanın ispatı işçiden bekleniyor, işçinin bildirdiği tanık beyanları ile dava ispat edilebiliyordu. Ancak Yargıtay Hukuk GenelKurulu’nun yakın zamanda verdiği bir kararda, işçi EYT düzenlemesinden yararlanmak için dava açmış, dosya Kurul’un önüne gelmiş ve kurul, hizmet tespit davalarının kamu düzenine ilişkin olması sebebiyle, ispat yükünün sadece işçiye
yüklenmesinin doğru olmadığını, mahkemenin de kendiliğinden özel bir duyarlılık göstererek araştırma yapması gerektiğini belirtmiştir. Bu karar ile birlikte işçinin ispat konusunda omuzlarındaki yük hafifletilmiş, mahkemenin de araştırma yapması gerekmiştir.

Her ne kadar EYT henüz yasalaşmasa da yakın zamanda yasalaşması bekleniyor. EYT için en önemli şart hizmet başlangıcının 8 Eylül 1999 tarihinde önce olmasıdır. İşçi, sigortasız çalıştığı günlerin tespiti adına hizmet tespit davası açıp kazanırsa EYT’den faydalanabilir.

Burada en çok merak eidlen konuların başında ise, işçinin 8 Eylül 1999 öncesi 1 gün dahi çalışması olması halinde, yıl ve prim koşullarını sağlaması halinde emeklilikten faydalanıp
faydalanamayacağıdır.

Eğer 5 yıllık hak düşürücü süre açısından yukarıda bahsettiğimiz hak düşürücü sürenin
istisnalardan birisi gerçekleşmiş ise, işçi artık hizmet tespit davası açıp kazanırsa, EYT’den faydalabilir.

Hizmet tespiti kamu düzenine ilişkin olduğu için mutlaka dava yoluyla hizmetin tespiti sağlanmalıdır. İşçi işveren ile birlikte kuruma giderek, ben şu tarihte bu işverenin yanında çalıştım dese, işveren de evet bu işçi o tarihte benim yanımda çalıştı, bu tespit edilsin,
eksik primleri ödemeyi kabul ediyorum gibi bir senaryoda, kurum bunu kabul etmeyecek, mahkeme kararı getirmelerini isteyecektir.

Netice olarak hizmet tespit davaları, EYT ile yakından ilişkili olup, davanın kazanılması halinde EYT’den de faydalanılabilir.

HİZMET TESPİT DAVASI EMEKLİLİKTE YAŞA TAKILANLAR İÇİN NEDEN ÖNEMLİ?

Olası bir emeklilikte yaşa takılanlar için yasal bir düzenlemenin söz konusu olduğu
durumlarda; 8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışması olan ancak sigortası gösterilmediği veya eksik gösterildiği için emekli olamayan çalışanlar için hizmet tespit davası açmaları hukuki haklarını korumak için uygun oalcaktır. 

Burada 1999 yılı öncesinden bahsedildiği için eğer hiç sigorta gösterilmemişse beş yıllık
hak düşürücü süreye tabi olmamak adına ilgili yönetmelikte yazılı belgelere sahip olunması gerekir. Ancak sigorta yalnızca eksik bildirilmişse ve tamamlanması isteniyorsa beş yıllık süreye yine tabi olunmayacak ve hizmet tespit davası açılabilecektir.

EYT, EMEKLİLİKTE HİZMET TESPİT DAVASI

Tapu iptali ve tescili davası; kanun hükmüne aykırı, bu hükmün uygulanması yönünden ise usulsüz veya yolsuz düzenlendiği ileri sürülen tapunun hukuka ve haklara uygun hale getirilmesi için açılan dava türüdür. Bu dava sonucunda verilen karar mülkiyet hakkına ilişkin olması hasebiyle mahkeme hükmü kesinleşmeden icra olunamaz. 

Tapu iptal ve tescil davası, ayni hakkı ihlal edilen kişinin mülkiyet hakkını koruyan bir dava türü olması nedeniyle; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 1 nolu Ek Protokol, sözleşmeye taraf tüm devletlere mülkiyet hakkı ihlal edildiğinde bireye etkin koruma hakkının bir getirisi olarak kanun yolları ve hak arama yolları sağlanmasını temenni eder. Bu nedenle, mülkiyet hakkı ihlalleri mevcut olağan kanun yolları ile giderilemediği takdirde öncelikle Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru yoluna, kesin kararın tebliği veya öğrenilmesinden itibaren 30 gün içerisinde yapılması mümkündür. Bu kanun yolunun da olumsuz sonuçlanması halinde ise iç hukuk yolları ile giderilemeyen hak ihlalleri sebebiyle Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Bireysel Başvuru yapılması gerekmektedir. 

Hangi Durumlarda Tapu İptali ve Tescil Davası Açılabilir? 

Tapu iptali ve tescil davası çok çeşitli sebeplerle açılabilir. Uygulamada rastlanan tapu iptali ve tescil davası sebeplerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz;

Ayni haklar tescille doğmakla birlikte, tescilin bir hüküm ve sonuç meydana getirmesi için geçerli bir hukuki sebebe dayanması gerekir. Zira hukuk sistemimizde tapu kayıtlarının oluşumunda “illilik” diğer bir anlatımla “sebebe bağlılık” prensibi esas alındığından bu prensip uyarınca tescilin geçerli ve haklı bir sebebe dayanması zorunluluğu bulunmaktadır. Zira Türk Medeni Kanunu madde 1024’e göre 

“Bir ayni hak yolsuz olarak tescil edilmiş ise, bunu bilen veya bilmesi gereken üçüncü kişi bu tescile dayanamaz. Bağlayıcı olmayan bir hukuki işleme dayanan veya hukuki sebepten yoksun bulunan tescil yolsuzdur. Böyle bir tescil yüzünden ayni hakkı zedelenen kimse, tescilin yolsuz olduğunu iyiniyetli olmayan üçüncü kişilere karşı doğrudan doğruya ileri sürebilir. Yasa maddesindeki bu tanımdan da anlaşılacağı üzere gerçek hak durumuna uymayan tescil, yolsuz tescildir. Belirtilmelidir ki yolsuz tescil bir üst kavramdır.”

 Yolsuzluk, tescil talebinde bulunan kişinin fiil ehliyetine veya tasarruf yetkisine sahip bulunmaması, tescile dayanak teşkil eden işlemin (satış, bağış vb.) şekil, irade sakatlığı, sahte vekâletnameyle veya vekâletnamede belirtilen yetkilerin aşılması suretiyle gerçekleştirilmesi, aynı taşınmaza ait birden çok tapu kaydı bulunması (çifte tapu kaydı) ya da tapu ve kadastro memurlarının kasıtlı davranışları veya hataya düşmeleri gibi çeşitli sebeplerden kaynaklanabilir.

Tescilin yolsuz olması hâlinde, tescil işlemi gerçek hak sahipliğini ve hakkın kapsamını göstermez. Bu tür bir tescil yolsuzluğu nedeniyle sonuç doğurmaz. Yani bir anlatımla geçerli bir sebebe dayanmayan tescil veya terkin işlemi taşınmaz üzerindeki ayni hakkın durumunu etkilemez ve böyle bir durumda gerçek hak sahipliğinde herhangi bir değişiklik meydana gelmez; fakat tapu sicilindeki bir kaydın gerçek hak durumunu yansıtmayıp, sadece şekli
bir değer taşıması hâlinde, tapu sicilinin kendisinden beklenen fonksiyonu yerine getirmesi imkânı ortadan kalkar.

Tapu
İptal ve Tescil Davası Kime Karşı Açılır?

Taşınmaz mülkiyetine ilişkin tüm davalar ile tapu iptal ve tescil davası, tapu kaydında taşınmazın mülkiyet hakkı sahibi olarak gözüken kişiye yönelik açılır. Kayıt malikinin ölü olması halinde ise tapu iptal ve tescil davasının malikin mirasçılarına yöneltilmesi gerekir.

Tapu iptal ve tescil davası ile birlikte tapu kaydında yer alan üçüncü kişiye ait ayni veya şahsi bir hakkın ortadan kaldırılması da talepdilirse, tapu kaydındaki hak sahibine de ayrıca dava açılması gerekir. Örneğin; ipotek, önalım hakkı, tapuya şerh edilmiş gayrimenkul satış vaadi
sözleşmesi, sükna hakkı vs. gibi ayni veya şahsi hakların da terkini talep ediliyorsa, lehine bu haklar tesis edilen kişiler aleyhine de dava açılmalıdır.

Olağanüstü zamanaşımı nedeniyle açılacak tapu tescil davaları, ilgili tüzel kişilik ve hazine aleyhine birlikte açılmalıdır (TMK mad.713/3). Örneğin, bir köyün sınırları içerisinde bulunan taşınmazı nizasız ve kesintisiz 20 yıl malik sıfatıyla zilyetliğinde bulunduran kişi, hem köy tüzel kişiliğine hem de hazine aleyhine tapu tescil davası açmalıdır.

Tapu
İptal ve Tescil Davası Nasıl Açılır?

Tapu iptali davası, tüm gayrimenkul davaları gibi taşınmazın bulunduğu yerde açılır (Hukuk Muhakemeleri Kanunu mad.12). Taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi kesin yetkili mahkemedir. Taraflar anlaşarak davanın kesin yetkili yer mahkemesi dışında bir mahkemede görülmesini sağlayamazlar.

Tapu iptali ve tescili davası, asliye hukuk mahkemesinde açılır (HMK mad. 2/1). Taşınmazın vasfı, büyüklüğü, değeri vb. gibi özellikleri fark etmeksizin davaya bakmakla görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir.

Tapu iptal ve tescil davası dilekçesinde taşınmazın kayıt bilgileri ile arazideki durumu ve olayın özelliklerine göre yapılan işlemdeki hukuka aykırılıklar açık, sade ve belirli şekilde anlatılmalıdır. Tapu kayıtları, kayıtlara dayanak teşkil eden belgeler ile birlikte dava dosyasına
getirtileceği için doğru bilgi sürecin zamanı yönünden önem arz etmektedir. Tapu iptali davası dilekçesinde özellikle hangi hususlarda bilirkişi incelemesi talep edildiği, keşif işleminde veya tanıklar dinlenirken nelere dikkat edilmesi gerektiği büyük önem taşımaktadır.

Hukuki Ehliyetsizlik Nedeniyle Tapu İptal ve Tescil Davası

Tapuda taşınmazın devri işlemini yapan herkesin devir anında temyiz kudretine ve fiil ehliyetine sahip olması gerekir. Medeni Kanuna göre temyiz kudreti; bireyin davranışlarının, eylem ve işlemlerinin sebep ve sonuçlarını anlayabilme, değerlendirebilme ve ayırt edebilme gücünü ifade etmektedir. Örneğin; kişinin 18 yaşından küçük olması, devir sırasında sarhoş
olması, akıl zayıflığı olması, yaşlılık veya bunlara benzer sebeplerden herhangi biriyle akla uygun hareket etme yeteneğini kaybetmiş kişi fiil ehliyetine sahip değildir.

Fiil ehliyetine sahip olmayan kişinin yaptığı gayrimenkul satış işlemleri ve tapuda gayrimenkul devirleri hukuka aykırı olup tapu iptal ve tescil davasına konu olmaktadır.

Hemen belirtmek gerekir ki, TMK mad. 15’e göre de belirtildiği üzere, ayırtım gücü (temyiz kudreti) olmayan kişinin geçerli bir iradesi de bulunmadığından, yapacağı işlemlere sonuç bağlanamaz, temyiz kudreti olmayan kişi ile işlem yapan karşı tarafın iyiniyetli olması o işlemi geçerli kılmaz. (Yargıtay 1.HD- Karar: 2016/2135, 11.06.1941 tarih 4/21 Sayılı Yargıtay İBK).

Ehliyetsizlik nedenine dayalı tapu iptal ve tescil davasında, tapu devir işleminin hukuka aykırı olup olmadığı şu şekilde araştırılır (Yargıtay 1.HD Karar: 2016/4228):

Öncelikle tarafların gösterdiği tüm deliller toplanarak tapu iptal ve tescil davası dosyasına
getirtilir.

Taraf tanıkları dinlenirken ehliyet olgusuna ilişkin ayrıntılı, açıklayıcı, doyurucu somut
bilgiler alınır.

Ehliyetsiz olduğu iddia edilen kişiye ilişkin tüm tıbbi belgeler dava dosyasına getirilerek incelenir. Ehliyetsiz olduğu iddia edilen kişiye ait doktor raporları, hasta gözlem (müşahede) kağıtları, reçeteler, film grafiklerinin tamamı getirtilmelidir.

Ehliyetsizlik ve temyiz kudretinin yokluğu; yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, akıl zayıflığı, sarhoşluk gibi salt biyolojik nedenlere değil, aynı zamanda bilinç, idrak, irade gibi psikolojik unsurlara da bağlı olduğundan, akıl hastalığı, akıl zayıflığı gibi biyolojik ve buna bağlı psikolojik nedenlerin belirlenmesi, hakimlik mesleğinin dışında özel ve teknik bilgi gerektirir. Bu nedenle, kişinin işlem yapmaya ehliyetli olup olmadığına dair bilimsel tıbbi bir rapor alınmalıdır. Özellikle Adli Tıp Kurumu 4. İhtisas Dairesi kişinin ehliyet durumuna ilişkin tıbbi rapor hazırlama konusunda uzmandır.

Vekâlet Görevinin Kötüye Kullanılması Nedeniyle Tapu İptal ve Tescil Davası

Vekâlet görevinin kötüye kullanılması suretiyle yapılan tapu devir işlemleri hukuka aykırı olup, bu şekilde yapılan işlemlerin yarattığı mağduriyetler tapu iptal ve tescil davası ile giderilir.

Kendisine vekâlet en işlem yapma yetkisi verilen vekil, vekil edenin yararına ve iradesine uygun hareket etmek zorundadır; buna göre vekâlet veren kişiye zarar verecek işlem ve davranışlardan kaçınma yükümlülüğü altındadır.

Vekil ile vekâlet veren arasında yazılı bir “VekâletSözleşmesi” varsa taraflar arasındaki ilişkinin ve vekâlet in kapsamı bu sözleşme hükümleri dikkate alınarak belirlenir. Vekil ile vekâlet veren arasında herhangi bir sözleşme yoksa vekâletin kapsamı, görülecek işin niteliğine göre belirlenir (BK mad. 504/1). Sözleşmede vekâlet in nasıl yerine getirileceği hakkında açık bir hüküm bulunmasa veya yapılan işlem dış temsil yetkisinin sınırları içerisinde kalsa bile vekil her zaman vekâlet verenin iradesine ve çıkarlarına uygun hareket etme yükümlülüğü altındadır (Yargıtay 1. HD-Karar: 2016/2002).

Vekilin bir taşınmazın satışında, dilediği bedelle dilediği kimseye satış yapabileceği şeklinde yetkili kılınması, satacağı kimsenin dahibelirtilmesi, vekile dürüstlük kuralını, sadakat ve özen borcunu göz ardı etmek suretiyle, makul sayılacak ölçüler dışına çıkarak satış yapma hakkını vermez; yani vekil edenin yararı ile bağdaşmayacak bir eylem veya işlem yapan vekil
sorumlu olur.

Vekilin hukuka aykırı bir eylem ve işlemiyle vekâlet verene ait bir gayrimenkulü devraldığını bilen veya olayın özelliklerine göre bilmesi gereken “üçüncü kişi alıcı” aleyhine tapu iptal ve tescil davası açılır. Öte yandan, vekil ile sözleşme yapan üçüncü kişi olan alıcı, iyi niyetli ise yani vekilin vekâlet görevini kötüye kullandığını bilmiyor veya kendisinden beklenen
özeni göstermesine rağmen bilmesine olanak yoksa, vekil ile yaptığı sözleşme geçerlidir ve vekil edeni bağlar (4721 sayılı TMK’nın mad.3). Vekil vekâlet görevini kötüye kullansa dahi, üçüncü kişi alıcı iyiniyetli ise bu husus vekil ile vekâlet eden arasında bir iç sorun olarak kalır, vekil ile sözleşme yapan kişinin kazandığı haklara etkili olamaz.

Sahte Vekâletname ile Taşınmaz Devri ve Tapu İptali

Sahte vekâletname ile yapılan taşınmaz devirleri hukuken geçersizdir. Kayıt maliki sahte Vekâlet name ile yapılan devre karşı her zaman tapu iptali davası açabilir. Ancak, taşınmazı sahte Vekâlet name ile devralan kişi söz konusu taşınmazı üçüncü bir kişiye devrederse, MK mad. 1023’e göre üçüncü kişinin “iyi niyetli” taşınmaz iktisabı korunur (Yargıtay 1.HD - Karar:
2014/18305). Kanunun iyi niyete hukuki bir sonuç bağladığı durumlarda, asıl olan iyi niyetin varlığıdır. İyi niyetin varlığı asıl olduğuna göre, alıcı üçüncü kişinin kötü niyetli olduğunu kanıtlama yükümlülüğü eski tapu maliki olan davacıya düşer (TMK mad.6 ve Yargıtay 2. HD - 2015/4019 Karar, 2015/363 Karar, 2014/25332 Karar).

Bir ayni hak yolsuz olarak tescil edilmiş ise, bunu bilen veya bilmesi gereken üçüncü kişi bu tescile dayanamaz (TMK mad. 1024). Medeni Kanun’a göre, yolsuz tescili “bilen veya bilmesi gereken üçüncü kişi” başkaca bir delile gerek duyulmadan kötü niyetli addedilir. Üçüncü kişinin yolsuz tescili “bilen veya bilmesi gereken kişi” olup olmadığı şu olgular dikkate
alınarak değerlendirilir:

Muris Muvazaası Nedeniyle Tapu İptal ve Tescil Davası

Muris muvazaası, diğer deyişle mirastan mal kaçırma; mirasçılarının sahip olduğu miras hakkını ortadan kaldırmak üzere miras bırakan tarafından yapılan hileli işlemlerdir. Muris muvazaası en çok miras bırakanın tapuda kendi adına kayıtlı taşınmazları üçüncü kişilere devretmesi yoluyla meydana gelmektedir.

Miras bırakanın hileli gayrimenkul devirleri tapu iptal ve tescil davasına konu olmaktadır. Muris muvazaasına dayanan tapu iptal ve tescil davası, ancak tenkis davası ile birlikte veya tenkis davası açıldıktan sonra ayrı bir dava olarak açılabilir; zira miras bırakan mal kaçırsa bile, mirasçıların miras hakkı zarar görmüyor ise muris muvazaasına dayalı tapu iptal ve tescil davası açılamaz.

Muris muvazaasına dayalı tapu iptal ve tescil davalarında çözülmesi gereken hukuki sorun miras bırakanın mirasçılardan mal kaçırma iradesiyle hareket edip etmediğinin tespitidir. Miras bırakan mirasını paylaştırırken hoşgörü ile karşılanabilecek makul oranlarda farklılıklar yaratarak paylaşım yapabilir. Muris muvazaasına dayalı tapu iptal ve tescil davasında; miras bırakanın denkleştirme yapıp yapmadığı ve mal paylaşımının hakkaniyete uygun bir paylaşım olup olmadığı aşağıdaki ölçütler kullanılarak tespit edilir (Yargıtay 1.HD-Karar: 2016/5445):

Kazandırıcı Zamanaşımı ve Zilyetlik Nedeniyle Tapu İptal ve Tescil davası

Tapu kütüğünde kayıtlı olmayan bir gayrimenkulü davasız ve aralıksız olarak 20 yıl süreyle ve malik sıfatıyla zilyetliğinde bulunduran kişi, gayrimenkule ait mülkiyet hakkının kendi adına tapu kütüğüne tesciline karar verilmesini isteyebilir (TMK mad.713/1).

Tapuda kayıtlı bir gayrimenkulün veya payın kazandırıcı zamanaşımı ve zilyetlik yoluyla mülk edinilmesi kural olarak mümkün değildir. Ancak, tapu kaydından taşınmazın mülk sahibinin kim olduğu anlaşılamıyorsa veya 20 yıl önce hakkında gaiplik kararı verilen bir kimseye ait ise, taşınmazın kazandırıcı zamanaşımı ve zilyetlik yoluyla edinilmesi mümkündür. Bu hükmün uygulanabilmesi için gayrimenkulün sahibinin kim olduğunun bilinmesini sağlayacak, kimliğin belirlenmesine yarayacak bilgi ve belgelerin tapu sicilinden (kütüğünden) çıkarılmasının imkansız olması gerekir (Yargıtay HGK’nun 10.04.1991 tarih 1991/8-51 Esas, 194 Karar ve 15.04.2011 tarih 2011/8-111 Esas, 2011/180 Karar).

Tapu kütüğünden sahibi anlaşılamayan veya sahibi hakkında 20 yıl önce gaiplik kararı verilen gayrimenkulü, nizasız ve kesintisiz 20 yıl malik sıfatıyla zilyetliğinde bulunduran kişi, gayrimenkulün kendi adına tescilini sağlamak üzere tapu iptal ve tescil davası açabilir. Yani, malik sıfatıyla zilyet için zilyetliğin başladığı tarihten itibaren 20 yıllık bir kazandırıcı zamanaşımı süresi söz konusudur.

Gayrimenkulün sahibinin anlaşılamaması şu hallerde mümkündür (Yargıtay 8. HD - Karar: 2016/6183) :

Aile Konutu Şerhi Nedeniyle Tapu İptal ve Tescil Davası

Eşlerden biri diğerinin “açık rızasını” almadan aile konutu olan taşınmazı üçüncü kişilere devredemez veya taşınmaz üzerinde üçüncü kişi yararına ipotek vb. gibi sınırlı ayni haklar tesis edemez (MK mad.194/1), (HGK-2015/1201 karar).

Medeni Kanun’un aile konutu nedeniyle sağladığı korumadan eksiksiz yararlanabilmek için gayrimenkulün sahibi olmayan eş, tapu müdürlüğüne başvurarak tapu kütüğüne “aile konutu şerhi” verilmesini talep etmelidir. Aile konutu şerhi bulunan taşınmaz üzerinde eşin açık rızası alınmadan yapılan devir işlemi tapu iptal ve tescil davası yoluyla geçersiz hale getirilir.

Tapu kütüğünde aile konutu şerhi konulmamış olması halinde; tapudaki devir işleminin tarafı olan iyiniyetli üçüncü kişinin hakkı korunur (MK mad.1023). Yargısal kararlar, bu halde üçüncü iyiniyetli kişinin taşınmaz iktisabının korunacağı yönündedir (HGK - K. 2013/579; K. 2015/528). Üzerinde aile konutu şerhi olmayan taşınmaz devralan, aile konutu olduğunu bilmeyen ya da bilemeyecek durumda olan üçüncü kişinin tapuya güven ilkesinden yararlanması asıldır. Ancak, tapuda aile konut şerhi olmasa bile, bunu bilebilecek durumda olan veya bilen kişinin iyi niyetinin bulunduğunun kabul edilmesi mümkün değildir. Örneğin, bankalar kredi verirken yaptıkları araştırmalarda taşınmazın ne şekilde kullanıldığını raporlamak durumundadır. Taşınmazın mesken olarak kullanıldığı hallerde bankanın iyi niyet savunması dinlenmez. Diğer eşin açık rızası alınmadan ödenen kredi nedeniyle taşınmaza konulan ipotek kaldırılır.

TAPU İPTAL ve TESCİL DAVASI NEDİR

Tapu ve Kadastro Davalarında vatandaşımızın en çok yakındığı husus ve hak ihlali makul sürede yargılamanın yapılmaması, yani yargılamanın çok uzun sürmesidir. Öyle ki Tapu ve Kadastro davalarının çok uzun sürmesi vatandaşı canından bezdirir duruma getirmektedir. Adaletin gecikmesi vicdanları yaralamakla beraber devlete olan güvenin de yargı eliyle sarsılmasına sebep olmaktadır. 

Bazı Tapu ve Kadastro davaları var ki birkaç kuşak bu dünyadan göçüp gitmesine rağmen bitmemektedir. Onlarca hâkimi emekli eder derecede devam etmektedir. Sık sık hâkim değişikliği de davanın çok uzun sürmesine neden olmaktadır. Duruşmalar birbirini takip eder ama yine de bir türlü karar çıkmaz, dava sona ermez, sürüncemede kalmaktadır.

Makul sürede yargılanmanın yapılmaması maddi ve manevi birçok kayıplara neden olması nedeniyle makul bir sürede yargılanmak her vatandaşın hakkıdır. Peki makul süre belirlenirken her dava için aynı değerlendirmede bulunulmaz. Davanın konusu, karmaşıklığı, tarafının sayısı, davanın kaç dereceli olduğu, bilirkişi incelemesi yapılıp yapılmadığı, tanık dinlenip dinlenilmediği ve uluslararası kurumların davaya dahil olup olmadığı değerlendirilerek makul süre belirlenir. 

Makul sürenin ihlal edilip edilmediğini Bireysel Başvuru müessesi ile Anayasa Mahkemesi (AYM) ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tespit etmektedir. Bunun için hak ihlaline uğrayan kişilerin Anayasa Mahkemesine (AYM) veya Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) bireysel başvuruda bulunması gerekmektedir. 

Tapu ve Kadastro davaları ülkemizde çok uzun sürmektedir ancak bu durum sadece ülkemize has değildir. Diğer ülkelerde de bu davalar çok uzun sürmektedir. Avusturya’da bir davanın 9 yıl kadar sürmesi üzerine yapılan başvuruda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tarafından makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği tespit edilmiş ve ihlal kararı verilmiştir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) bu hususta birçok ihlal kararı bulunmaktadır.

Anayasa Mahkemesi Akşehir Kadastro Mahkemesi tarafınca 73 yıldır görülen bir dava hakkında 28/12/2021 tarihinde verdiği kararda “Anayasa’nın 36. Maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,” karar vermiştir. 

Anayasa Mahkemesi Van Kadastro Mahkemesinde devam eden bir davanın 15 yıl sürmesi nedeniyle iki (2) başvurucu için makul sürede yargılama hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE karar vermiş ve her bir başvurucu için 40.000 TL, toplamda 80.000 TL tazminata hükmetmiştir. 

Anayasa Mahkemesi diğer bir kararında Doğubayazıt Kadastro Mahkemesinde görülen bir davada bireysel başvuruda bulunan üç (3) başvurucu için 48.000 TL, 48.000 TL ve 50.000 TL olmak üzere toplamda 146.000 TL tazminata hükmederek makul sürede yargılama hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE karar vermiştir.

Bir başka bireysel başvuru kararında ise, Bingöl Kadastro Mahkemesi’nde görülen bir davanın 16 yıl sürmesi nedeniyle iki başvurucuya ayrı ayrı 50.000 TL, toplamda 100.000 TL tazminata hükmetmiş ve bu davada da makul sürede yargılanma hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE karar vermiştir. 

Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru kapsamında yukarda belirttiğimiz kararlar gibi daha birçok karar ile tazminata hükmetmiştir. 

Anayasa Mahkemesi (AYM) ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) verdiği bu kararlar başvurucunun yani makul sürede yargılaması yapılmayan kişinin tazminat almasını sağlarken, devam eden davalar yönünden de ilgili mahkemelere bir uyarı niteliğindedir. Anayasa Mahkemesi’nin makul sürenin ihlal edildiğine dair kararı davanın görüldüğü mahkemeye gönderilir. Davanın görüldüğü mahkeme Anayasa Mahkemesi’nin bu kararını dikkate alarak davanın ivedilikle karara çıkmasını sağlamak durumundadır. Bu da hakları ihlal edilen tarafların ivedilikle adalete kavuşmalarını sağlamaktadır. 

Evet, Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) veya Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) makul sürede yargılama hakkının ihlali nedeniyle bireysel başvuru yapmak için tapu ve kadastro davasının karara çıkmış olması gerekmemektedir. Karara çıkan davalar için bireysel başvuru yapılabileceği gibi halen devam eden tapu ve kadastro davaları için de bireysel başvuru yapılabilir. 

TAPU VE KADASTRO DAVALARINDA MAKUL SÜREDE YARLIGILANMA HAKKININ İHLALİNDE TAZMİNAT

Bu ilk bölümde Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru hakkında genel bilgi verdikten sonra bireysel başvuruya konu edilebilecek haklar ve özgürlükler ile ilgili kısa ve kolay anlaşılabilir bilgiler vereceğiz. Akabinde ise Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvurunun nasıl yapılması gerektiği ve dikkat edilecek hususlardan bahsedeceğiz. Bu husustan sonra ise yapılan bireysel başvurunun kabul edilmesi için gerekli kriterlere değineceğiz. Yani bireysel başvuru kabul edilebilirlik kriterlerinden bahsedeceğiz.

Akçaoğlu Hukuk Bürosu olarak bu makalemizdenistifadenizi dileyerek Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru konusunu izaha başlıyoruz.

ANAYASA MAHKEMESİ BİREYSEL BAŞVURU HAKKINDA GENEL
BİLGİ 

BİREYSEL BAŞVURUYA KONU EDİLEBİLECEK HAKLAR

Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuruyu kısaca tanımlamak gerekirse şöyle ifade edebiliriz; Kişilerin Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Devletimizin taraf olduğu protokoller ile teminat altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinin devlet eliyle (kamu gücü) ihlal edildiği iddiasıyla başvuru yapabileceği çok önemli bir hak arama yoludur. 

Yani olağan kanun yolları tüketildikten sonra iç hukuk yolları cihetiyle kalan tek hak arama yolu merci Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvurudur. 

Bireysel başvuru süresi olağan kanun yollarının tüketilmesiyle başlar. Bu süre 30 gündür. Diğer bir deyişle bireysel başvuru 

kesin kararın tebliği veya öğrenilme tarihinden itibaren

 30 gün içinde Anayasa Mahkemesi’ne yapılmalıdır. Anayasa Mahkemesi son kesin kararın tebliğinden de ziyade öğrenilme tarihini dikkate almaktadır. Eğer tebligattan başka bir yolla öğrenilme durumu yoksa tebliğ tarihini dikkate almaktadır. 

Vatandaşlarımız bireysel başvuru haklarından yeterince bilgi sahibi olmadıkları için bu önemli hukuk yolundan hakkıyla faydalanamamaktadırlar. Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru bizzat yapılabileceği gibi kanuni temsilci veya avukat aracılığıyla da yapılabilir. Ancak böylesine önemli bir iç hukuk yolu olan bireysel başvurudan istenilen neticeyi alabilmek için başvurucunun avukat aracılığıyla bireysel başvuru yapması daha isabetli olacaktır. 

İhlal edildiği öne sürülen hak ve özgürlüğün hem Türkiye Cumhuriyet Anayasası hem de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve ek protokollerde güvence altına alınmış hak ve özgürlüklerden olması gerekmektedir. Bu hak ve özgürlükleri şöylece sıralayabiliriz:

3-Kölelik ve Zorla Çalıştırma Yasağı

4-Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı

7-Özel Yaşama, Aile Yaşantısına, Konut ve
Haberleşme Özgürlüğüne Saygı

10-Düşünceyi Açıklama ve Yayma Hürriyeti

15-Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması
(Etkili Başvuru Hakkı)

16-Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı

YAŞAM HAKKININ İHLALİ ÖNE SÜRÜLEREK ANAYASA MAHKEMESİ’NE BİREYSEL BAŞVURU YAPILMASI 

Yaşam hakkı en önemli ve en temel bir haktır. Yaşam hakkına müdahale edilebilecek durumlar Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 2. Maddesinde aşağıdaki şekilde belirtilmiştir.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 2. Madde: Yaşam Hakkı 

1-Herkesin yaşama hakkı hukuk tarafından korunur. Kanunun ölüm cezası öngördüğü bir suç nedeniyle bir mahkemenin verdiği ölüm cezasının infazı dışında, hiç kimse yaşama hakkında kasten yoksun bırakılamaz.

2-Aşağıdaki hallerde yaşamdan yoksun bırakma, mutlaka gerekli olandan fazla olmayan bir gücün kullanılması sonucu meydana gelmişse, bu maddeye aykırı sayılmaz:

a) Bir kimsenin hukuka aykırı şiddette karşı savunması;

b) Hukuka uygun bir gözaltına alma kararını uygulama veya hukuka uygun olarak tutulan bir kimsenin kaçmasını önleme,

c) Bir ayaklanma veya isyanı hukuka uygun olarak bastırma.

Yaşam Hakkı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 17. Maddesinde ise şu şekilde güvence altına alınmıştır

Anayasa 17. Madde: Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı

Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.

Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz.

Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz.

Meşru müdafaa hali, yakalama ve tutuklama kararlarının yerine getirilmesi, bir tutuklu veya hükümlünün kaçmasının önlenmesi, bir ayaklanma veya isyanın bastırılması veya olağanüstü hallerde yetkili merciin verdiği emirlerin uygulanması sırasında silah kullanılmasına kanunun cevaz verdiği zorunlu durumlarda meydana gelen öldürme fiilleri, birinci fıkra hükmü dışındadır.

Yaşam hakkı, insanı doğal olmayan ölümlerden koruma altına alır. Diğer haklarla birlikte yaşam hakkı da bu hakların korunması için devlete sorumluklar yükler. Diğer kişilerin yaşam hakkına zarar vermeme yükümlüğü iç hukukla koruma altına alınır. Yani devlet çıkardığı kanunlarla kişilerin bireyin yaşam hakkına zarar vermemeleri hususunda gerekli yaptırımları belirler ve bu şekilde yaşam hakkına bir zarar verilmemesini sağlar.

Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yaparken yaşam hakkı ihlalini öne sürebilmek için,

1-Devletin ilgili kurumların bir görevi de bireyin herhangi bir sebeple öldürülmesi akabinde, bireyin ölümüne neden olan kişilerin kim olduğunun bulunmasını ve bu kişilerin cezalandırılmasını sağlamaktır. Bunun içi de etkili bir soruşturma ve kovuşturmanın yapılmaması durumunda devletin ilgili kurumları tarafından yaşama hakkı ihlal edilmesi,

2-Kamu görevlileri tarafından kasten ve hukuk dışı bir şekilde bireyin yaşamının son buldurulması,

3-Devlet ve ilgili kurumlar tarafından bireyin yaşamını sona erdirecek tehlike ve tehditlerin ortadan kaldırılmaması ve gerekli tedbirlerin alınmaması, hallerinin gerçekleşmesi gerekmektedir.

Devletin ilgili kurumlarının gözetimi altında olan bireyin intihar ederek yaşamını sonlandırması devletin sorumluluğunu doğurur. Misal verecek olursak askerlik görevini yerine getiren bireyin, cezaevinde bulunan bireyin veya gözaltında tutulan bireyin intihar etmesi yaşam hakkının ihlali nedeniyle devletin sorumluluğunu gerektirir. 

Vatandaşımız adaletin yerine getirilmemesinden yakınmaktadır. Devletimiz vatandaşının öldürülmesi sebebiyle sorumluları bulup cezalandırılmasını sağlamalıdır. Bu sağlanmazsa devlet yaşama hakkının ihlaline sebep olmuş olur. 

Yukarıda belirtilen hususların varlığı halinde Anayasa Mahkemesi’ne yaşama hakkının ihlali öne sürülerek bireysel başvuru yapılabilir.

İŞKENCE YASAĞI İHLALİ ÖNE SÜRÜLEREK BİREYSEL BAŞVURU YAPILMASI 

Bir toplumda demokratik değerlerden bahsetmek için o toplumda işkence yasağına uyulup uyulmadığına bakmak gerekir.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) 3. Madde işkence yasağını ele almaktadır. 

AİHS 3. Madde: Hiç kimse işkence veya insanlık dışı veya küçük düşürücü muameleye veya cezaya maruz bırakılmayacaktır.

Vücut dokunulmazlığı en önemli haklardandır. Öyle ki, devlet ve herhangi bir kimse vücut dokunulmazlığını ihlal edemez. 

Bireylerin vücut dokunulmazlığı bazı zorunlu haller dışında ihlal edilemez. Bu zorunlu haller Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 17. Maddesinde belirtilmiştir. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin (AİHS) in 3. Maddesinde güvence altına alınmıştır. 

Devletin ilgili kurum görevlileri tarafından işkence yasağının ihlal edilmesi durumunda bireysel başvuru yapılabilir.

KÖLELİK VE ZORLA ÇALIŞTIRMA YASAĞI İHLALİ ÖNE SÜRÜLEREK BİREYSEL BAŞVURU YAPILMASI 

Hiç kimse zorla çalıştırılamaz ve köle ve kul olarak tutulamaz. Bu hak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin (AİHS) in 4. Maddesinde ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 18. Maddesinde güvence altına alınmıştır. Anayasa 18. Maddede, Kimsenin zorla çalıştırılamayacağı, angaryanın yasak olduğu ancak şekil ve şartları kanunla düzenlenmek üzere hükümlülük veya tutukluluk süreleri içindeki çalışmaların ve olağanüstühallerde
vatandaşlardan istenecek hizmetlerin, ülke ihtiyaçlarının zorunlu kıldığı alanlarda öngörülen vatandaşlık ödevi niteliğindeki beden ve fikir çalışmalarının zorla çalıştırma sayılmayacağı belirtilmiştir. 

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) 4 . maddede ise kimsenin köle ya da kul durumunda tutulamayacağı, zorla çalıştırılamayacağı belirtilerek güvence altına alınmıştır. 

Ancak bazı halleri zorla çalıştırma veya zorunlu çalışma kapsamı dışında tutmuştur. Kapsam dışında tutulan durumlar aşağıda yazıldığı gibidir. 

1-Bir kimse Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin (AİHS) 5. Maddesinde belirtilen koşullar kapsamında tutuklu tutulduğu sırada veya şartlı tahliyeden yararlandığı zaman içerisinde olağan bir şekilde yapması istenilen bir iş,

2-Askeri nitelikte olan bir hizmet veya vicdani reddin meşru sayıldığı ülkelerde, vicdani reddi tercih eden bireylere zorunlu olarak askerlik yaptırılması yerinde başkaca hizmetlerin gördürülmesi,

3-Bazı kriz veya afet halleri toplumun hayat veya refahını tehdit edebilmektedir. Bu tehdit hallerinde gördürülen hizmetler,

4-Vatandaşların olağan yükümlülüklerini kapsayan çalışma ve hizmetler.

KİŞİ ÖZGÜRLÜĞÜ VE GÜVENLİĞİ HAKKI İHLALİ ÖNE SÜRÜLEREK ANAYASA MAHKEMESİ’NE BİREYSEL BAŞVURU YAPILMASI 

Kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı Türkiye Cumhuriyet Anayasası’nın 19. Maddesinde güvence altına alınmıştır. Devletin bireyin özgür bir şekilde yaşamasını sağlamak için gereken önlemleri almak yükümlülüğü vardır. Bireyin özgürce hareket etmesi engellenemez. Ancak bireyin canı ve malının güvenliğinin sağlanması gereken haller istisnadır. 

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 5. Maddesi kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı güvence altına alınmıştır. Bu hak ile bireyin yakalanması ve tutuklanması durumlarında yersiz uygulamaların da önüne geçmeyi sağlamayı hedeflenmiştir. 

Yakalanan bireye, kendisine isnat edilen suçun ne olduğu ve ne için yakalandığı bildirilmelidir. Bu bildirimde geç kalınmamalı ivedilikle bildirim
yapılmalıdır.

Makaleler

EYT HİZMET TESPİT DAVASI

EYT, EMEKLİLİKTE HİZMET TESPİT DAVASI

tapu kadastro davaları

TAPU İPTAL ve TESCİL DAVASI NEDİR

tapu kadastro davaları

TAPU VE KADASTRO DAVALARINDA MAKUL SÜREDE YARLIGILANMA HAKKININ İHLALİNDE TAZMİNAT

Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru

ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU HAKKINDA GENEL BİLGİ

Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru

ANAYASA MAHKEMESİ BİREYSEL BAŞVURU NASIL YAPILIR

Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru

ANAYASA MAHKEMESİ BİREYSEL BAŞVURU

Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru

MAKUL SÜREDE YARGILANMA HAKKI

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Bireysel Başvuru

AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ’NİN HAZIRLANIŞ NEDENİ VE KAPSAMI